Defans (lit. “Savunma”), futbol, basketbol ve diğer bazı takım oyunlarında takım halinde yapılan savunmadır. İngilizce savunma anlamındaki “defence” sözcüğünden Türkçeye geçmiştir.

Futbolda defansın amacı gol yemeyi önlemektir. Dört tip defans oyuncusu vardır: stoper, libero, bek ve kanat-bek. Stoper ve bekler modern dizilişlerinden çoğunda önemlidir. Libero ve kanat-bek rolleri belli dizilişler için özelleştirilmiştir.

Stoper

Stoper John Terry (26, mavi), santrafor Didier Drogba’ya yakın markaj yaparken
Bir stoper (merkezdeki defans oyuncusu), kalenin tam önündeki alanı korur ve rakip futbolcuların, özellikle de santraforların gol atmasını önler. Stoperlerin görevi rakibin şut çekmesini, top çalmasını, paslarını engellemek, havadan kafaya gelen toplarda üstünlük sağlamak ve rakip takımın pasları sırasında forvete markaj uygulamaktır.

Topa sahipken stoperlerin genellikle takım arkadaşlarına uzun ve nokta atışı paslar yapması veya sahipsiz gelen toplarda topu uzaklaştırması beklenir. Örneğin degajman, topu defansın hedefinden mümkün olduğunda uzağa taşımayı amaçlayan bir vuruştur. Modern oyunda stoper birçok beceriye sahip olması gerektiğinden takımlar çoğunlukla daha hızlı ve topa sahip olma yeteneğine sahip bir oyuncuyla beraber fiziksel üstünlüğü olan bir defans oyuncusu oynatmayı tercih etmektedir. Bu ikililere örnekler; Chelsea’de John Terry ve Ricardo Carvalho, Real Madrid’de Sergio Ramos, Raphaël Varane veya Pepe, Manchester United’da Nemanja Vidić ve Rio Ferdinand, Juventus’ta Giorgio Chiellini, Leonardo Bonucci, Andrea Barzagli ve Medhi Benatia.

Normal oyunda stoperler gol atmaya meyilli değildir. Ancak takımı köşe vuruşu veya diğer duran toplardan birini kazandığında rakibin ceza sahasında hücuma çıkabilir ve gelen toplarda hava yatkınlığını kullanarak kafa golü atmaya çalışabilir. Defans oyuncusu, bu durumda geçici olarak hücumda yer alırken diğer defans oyuncuları ve orta sahalar stoper pozisyonuna kayar.

Bazı stoperler direkt serbest vuruş ve uzaktan güçlü şutlar konusundaki başarılarıyla bilinir. Brezilyalı defans oyuncuları David Luiz, Alex ve Naldo, bulunduğu yerden daha fazla güce dayanan top mermisi serbest vuruşu metodlarıyla bilinir.

Modern futbolda çoğu takım, kalecinin önünde iki veya üç stoper kullanır. 4-2-3-1, 4-3-3 ve 4-4-2 dizilişlerinde iki stopere yer verilir.

Stoperlerin kullandığı iki ana savunma stratejisi vardır: sahanın belli bir yerine odaklandıkları alan savunması ve belli bir rakip oyuncuya odaklandıkları adam adama markaj.

Libero

Libero (veya süpürücü), eğer rakip savunma hattını kırmayı başarırsa ortaya çıkan çok yönlü “süpürücü” defans oyuncusudur. Bu pozisyon, belli oyunculara markaj yapan diğer defans oyuncularından daha hareketlidir. Bu nedenle libero adını alır.

Süpürücü oyunculardan kontra-atak hamleleri yapması beklense de, tipik stoperlerden daha iyi top kontrolü ve pas geçirme kabiliyeti gerektirdiğinden yetenekleri genellikle savunma alanlarıyla sınırlıdır. Örneğin 1960’lardaki İtalyan futbolunda kullanılan catenaccio oyun sistemi, sadece arka çizgide dolanan “tamamen savunmacı” bir süpürücü kullanmaktadır. Helenio Herrera’nın Grande Inter ekibinde yer verdiği Armando Picchi, bu rolün daha geleneksel çeşidinin bir öncüsüdür.

Daha modern libero, tipik libero’nun savunma niteliklerine sahipken rakibin kontra-atağı sırasında ortaya çıkabilir. Bazı süpürücüler ileriye doğru hareket edip topu ileri doğru dağıtırken, diğerleri pası alır ve rakip takımın kendini zahmete sokmasına gerek kalmadan topu rakipten uzaklaştırır. Süpürücü, topu dağıtmak için ileri yönlenirse hızlı bir toparlanma yapması ve pozisyonuna geri dönmesi gerekir. Modern futbolda kullanımı oldukça azalmıştır.

Bu pozisyonun öncüleri daha çok Franz Beckenbauer, Gaetano Scirea ve Elías Figueroa olarak bilinse de bu pozisyonları ilk oynayan futbolcular değildir. Daha önce Alexandru Apolzan, Ivano Blason, Velibor Vasović ve Ján Popluhár gibi futbolcular bu pozisyonda görev yapmıştır. Süpürücü olarak nitelendirilen diğer defans oyuncuları arasında; top yetenekleri, vizyonu ve uzun paslarıyla Bobby Moore, Franco Baresi, Ronald Koeman, Fernando Hierro, Matthias Sammer ve Aldair yer almaktadır.

Liberonun son ve başarılı kullanımı Yunanistan’ın teknik direktörü Otto Rehhagel tarafından 2004 Avrupa Futbol Şampiyonasında gerçekleştirilmiştir. Rehhagel, Traianos Dellas’ı Yunanistan’ın liberosu olarak kullanmış ve Yunanistan’ın kupayı almasında rol oynamıştır.

Her ne kadar bu pozisyonın modern futbolda büyük ölçüde modası geçmiş olsa da bölgesel markaj ve ofsayt tuzağı kullanımı nedeniyle Daniele De Rossi, Leonardo Bonucci, Javi Martínez ve David Luiz gibi bazı oyuncular 3-5-2 ve 3-4-3 dizilişlerinde buna benzer rolde oynamıştır. Bu oyuncular, defansif yeteneklerine ek olarak teknik ve topla oynama kabiliyetleri sayesinde topu geri kazandıktan sonra orta sahadan ilerlemeyi sağlamış ve takımın ikincil oyun kurucusu olarak rol oynamıştır.

Kalelerinden topu rahatça uzaklaştırmak için serbest bırakılan René Higuita, Manuel Neuer, Edwin van der Sar, Fabien Barthez, Marc-André ter Stegen ve Hugo Lloris gibi bazı kaleciler, bu oyun tarzları nedeniyle süpürücü kaleci olarak adlandırılmıştır.

Bek

Bekler (sol bek ve sağ bek), geniş pozisyonları tutar ve geleneksel olarak duran toplar haricinde her zaman geride kalır. Bek yerine stoperlerin yer aldığı dörtten daha az futbolcuyla yapılan savunmalar haricinde kanadın iki tarafında da bek yer alır.

2-3-5 dizilişinin olduğu futbolun ilk dönemlerinde iki bek, aslında son savunma hattı olmaları ve genellikle alanın ortasında forvetlerle karşı karşıya olmaları nedeniyle modern beklerle aynıydı.

Daha sonraki 3-2-5 dizilişi, üçüncü bir adanmış savunma oyuncusunu içeriyordu, bu da sol ve sağ beklerin daha geniş pozisyonlar almasını sağlıyordu. Daha sonra bir başka orta defans oyuncusunun olduğu 4-2-4 dizilişi, kanattaki defansların rakip kanat oyuncularına karşı koymak ve kanatlarına kendi başlarına destek sağlamak için daha da fazla oynamalarını sağladı ve bek pozisyon, oldukça çakılı kalan merkezî defans oyuncularının aksine bu rolü yerine getirebilecek dinamik oyuncularla değerlendirildi. Bu pozisyon; genellikle güç, yükseklik ve pozisyon almaya dayanıyordu.

Modern futbolda bekler, geleneksel role göre daha hücumcu bir rol üstlendi ve genellikle kanattan bindirmeler yapmaya başladı. Elmas 4-4-2 gibi kanatsız dilişler, beklerin kanatta yukarı ve aşağı önemli ölçüde yer kaplamasını talep ediyordu. Modern beklerdeki sorumlulukların bazıları şunlardır:

  • Hücum eden oyunculara karşı fiziksel güç uygulayarak onları daha az nüfuz ettikleri alana yönlendirmek. Rakibin stoper veya defansif orta sahaya karşı zayıf ayakla girerek rakip oyuncuları zayıflatabilecek manevra yapabilirler. Aksi takdirde; beceri ve akıllı pozisyon alma, etki oluşturma olasılıklarının daha düşük olduğu bir alanda kanat oyuncusunu geri itebilir.
  • Topun dışına çıkmak, kanalların altındaki boşluklara koşu ve rakip ceza sahasına orta pozisyonları sağlar.
  • Taçlar genellikle beklere verilir.
  • Kanat oyuncuları ve diğer hücum oyuncularına markaj yaparlar. Bekler, genellikle rakip ceza sahasında mücadeleye girmez. Ancak, kanattan savunma hattına gelen hücum oyuncularını hızla uzaklaştırmayı amaçlar. Bununla birlikte markaj yapanlar, rakipleri çok sıkı tutmaktan veya savunma organizasyonunu bozma riskinden kaçınmalıdır.
  • Diğer takım arkadaşlarının savunma hattını aşmamasını sağlayarak taktik disiplini sürdürmek ve rakibini kendi sahasında oynamaya zorlamak.
  • Kanattan aşağıya pas seçeneği sağlamak.
  • Kanatsız disilişlerde beklerin hem gerideki hem de ilerideki kanatları kapsaması gerekir. Savunmayı merkez orta sahalardan biriyle paylaşabilir.
  • Ayrıca atak yapan bekler, rakibin hem kanat oyuncularının hem de bek oyuncularının kendi yarı sahasında daha da kapanmasına yardımcı olur. Hücumlar, rakip oyuncularını orta sahadan çekmeye zorlar ve takıma avantaj sağlayabilir.

Topla oynayan beklerin fiziksel ve teknik talepleri nedeniyle başarılı bekler, sahadaki diğer rollere uyum sağlamak için onları uygun hale getiren çok çeşitli özelliklere ihtiyaç duyar. Oyunun sahada birden fazla pozisyonda oynayabilen yardımcı oyuncuların birçoğu doğal beklerdir. Buna yakın örnek, kariyeri boyunca bekte ve savunmanın ortasında forma giyen Real Madrid futbolcusu Sergio Ramos’tur. Modern oyunca bekler, genellikle takım kontra-atağa geçtiğinde kanattan aşağı koşmalarıyla asistlerin adil bir payını alırlar. Bununla birlikte beklerin yaygın özellikler şunlardır:

  • Kanatta yukarı ve aşağı büyük mesafeleri kat etmek ve rakipleri geride bırakmak için hız ve dayanıklılık.
  • Çalışkanlık ve takım çalışmasına etkisi.
  • Markaj, top çalma yeteneği ve öngörü duygusu
  • Topsuz alanda boş alanlara koşarak takımı için hücum fırsatı oluşturmak.
  • Top sürme kabiliyeti. Bu özellikteki bekler, kendi başlarına topu rahatlıkla sürebilir ve zaman zaman hücum yapan kanat oyuncularına yardımcı olurlar.
  • Oyuncu zekası. Savunmacılar için yaygın olduğu gibi bekler de, oyun akışı sırasında bir kanada yapışıp yapışmayacağına karar vermelidir ve uygun bir mesafeyi korumalıdır. Hücum oyuncularına çok yakın kalan bekler, pozisyonlarından çekilmeye ve savunmada bir boşluk bırakmaya meyillidir. Verkaç gibi hızlı pas hareketleriyle defansın tam arkasını açık bırakırlar. Tehlikeli olduğu düşünülen kanat oyuncuları, hem bek hem de kanat oyuncuları tarafından çifte markaj edilebilir. Bu, beklerin savunma hattını tutmaya odaklanmasını sağlar.

Kanat Bek

Kanat bek, bek pozisyonunun bir çeşididir ancak hücuma daha fazla odaklanır. Kanat bekler, genellikle üç stoperin kullanıldığı dizilişlerde kullanılır ve bazen defans oyuncusu yerine orta saha oyuncusu olarak sınıflandırılır. Modern futbolun gelişiminde kanat bekler, kanat ve beklerin karışımıdır. Bu nedenle, bu pozisyon modern futbolda fiziksel olarak en zorlu pozisyonlardan biridir. Kanat beklerin başarılı bir şekilde kullanılması, 3-5-2 ve 5-3-2 dizilişlerinin dönüşümlerde etkili bir şekilde çalışabilmesi için ana önkoşullardan biridir. Kanat bekler genellikle beklerden daha maceracıdır ve özellikle kanatsız takımlarda oyun genişliği sağlaması beklenir. Kanat bek, olağanüstü bir dayanıklılığa sahip olmalı, sahanın yukarısına ortalar açabilmeli ve rakiplerin kanattan hücumlarına karşı etkili bir savunma yapabilmelidir. Defansif orta saha, kanat beklere destek sağlayacak şekilde konumlandırılabilir.

Ayrıca Bakınız

  • Futbol pozisyonları